Jij bent iemand die kritisch nadenkt en rationeel besluiten neemt. Dat is vermoedelijk wat je denkt. De waarheid is echter dat ook jouw brein nog steeds reageert zoals dat van je verre voorouders op de savanne. De beruchte uitspraak van Darwin over de ‘survival of the fittest’ betekent immers dat wie zich het best aanpast aan de omgeving, overleeft en zijn genen kan doorgeven. Onze genen kijken dus niet vooruit naar verandering in de omgeving, ze passen zich van generatie op generatie aan op basis van hun overlevingssucces. Zo zijn er over miljoenen jaren evolutie een aantal instincten ingebouwd geraakt in ons brein die dat overleven dienen.
Een voorkeur voor bevestiging bijvoorbeeld, zodat je hersenen vooral die dingen oppikken die ze al kennen. Het zou kunnen dat je collega dat ‘zijn intuïtie' noemt. In de praktijk komt het er meestal op neer dat hij vooral snel en weinig bewust overdacht reageert. Mensen baseren hun reacties nu eenmaal op de ervaringen die ze eerder hebt opgebouwd; het is hun beste garantie op overleven. Dat doe jij vermoedelijk ook. Zo ben je wellicht ook gevoelig voor non-verbaal gedrag. Onze voorouders gebruikten die gevoeligheid om snel iemands goede of kwade bedoelingen in te schatten. Bij kwade bedoelingen vielen ze naargelang de situatie terug op hun reflex van vechten, vluchten of bevriezen. Ook die reflex kennen wij nog steeds. Of je gebruikt je ‘bullshit detector’ om de geloofwaardigheid van je collega te scannen en leugens of verdraaide waarheden te doorprikken. Om te kunnen samenwerken moesten onze voorouders elkaar immers kunnen vertrouwen. Als je wilt overleven dan is het verstandig de ander te helpen; op voorwaarde natuurlijk dat hij ook jou zal helpen als het nodig is. Alleen dan wordt iedereen er beter van.
Als je je dus afvraagt waarom jij de dingen glashelder ziet, terwijl je collega dezelfde situatie heel anders inschat, denk dan met wat mildheid aan jullie beider 'savannebrein'. Wellicht heeft je collega een heel andere levenservaring opgebouwd en reageert hij daardoor heel anders dan jij.
Maar waar dat snelle gedrag onze voorouders de beste kans gaf op overleven, is dat nu niet meer zo. Nu levert het meestal meer op om even stil te staan bij de situatie en meer overdacht te reageren. Als je baas met een gezicht als een donderwolk op je afkomt, is hij er wellicht niet op uit om je met een knots van het leven te beroven. Alleen zijn onze oeroude hersenen nog niet mee in die veranderde omstandigheden. Ze reageren alsof we ons nog altijd op de savanne bevinden en verleiden ons tot onaangepast gedrag. Geen wonder dan, dat je je collega niet begrijpt of dat hij jou niet lijkt te begrijpen. Om elkaar te kunnen begrijpen, is het belangrijk om in vertrouwen met elkaar te kunnen praten. Dan luister jij heel goed naar wat hij belangrijk vindt en luistert hij naar wat jij echt belangrijk vindt. Je hoeft het daarom niet met elkaar eens te zijn, je stelt alleen je oordeel uit. Daardoor vergroot de kans dat je naast het verschil ook de verbinding kan zien, en minder snel met elkaar in conflict komt.
Gelukkig is ons brein heel wendbaar. Je kan, met andere woorden, anders leren omgaan met de lastige, onaangepaste kanten van je gedrag. Zoek feedback op, laat je coachen of op een andere manier ondersteunen, zodat je andere manieren leert kennen om met eenzelfde situatie om te gaan. Zorg voor een veilige omgeving waarin je daarmee kan experimenteren. Als je nieuwe ervaringen kan opbouwen die tot meer succes leiden, zal je ook anders, meer overdacht kunnen reageren om zo je succes verder op te bouwen. Het vergt gefocuste aandacht en heel wat energie, maar het zal je veel voordeel opleveren.